Antalya’nın Alanya ilçesinde bu sabah saat 06.21’de 5,3 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Bu depremden yaklaşık 1 dakika kadar önce Google Android sistemli (Samsung, Xiaomi, Huawei, LG, HTC, Oppo vs.) cep telefonlarına sarsıntının uyarı olarak gelmesi depremden daha çok haber olmuş durumda. Bende bu konuyu ele almak istedim. Öncelikle Alanya Kaymakamı Fatih Ürkmezer’in, depremin ilçede şiddetli hissedildiği ama herhangi bir can ve mal kaybı yaşanmadığı bilgisini çeşitli kaynaklardan paylaştığını bildireyim.
Sabah saatlerinde bazı vatandaşları uykularından uyandıran depremden çok aslında bazı cep telefonlarına gelen mesaj gündem oldu. Sosyal medyada pek çok kullanıcı, depremden saniyeler önce cep telefonlarına uyarı bildirimi geldiğini paylaştı. Bu bilginin ardından bir anda Google’ın Android Deprem Uyarı sistemi merak konusu oldu.
“Deprem öncesi erken uyarı mümkün mü?” sorusuna yanıt aranırken, yakın zamanda Türkiye’de de kullanıma sunulan Google’ın Android Deprem Uyarı sisteminin, deprem dalgalarının bölgeye ulaşmasından saniyeler önce vatandaşları uyardığı öne sürüldü.
Bu konu hakkında geçmişte ayrıntılı bir inceleme yazısı yazmıştım ve burada paylaşmıştım.
Geçtiğimiz ay içinde ABD Kaliforniya’da meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki depremde de yine aynı uyarı sistemi yaklaşık yarım milyon insana depremden saniyeler önce uyarı mesajı göndermişti. ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi (USGS) tarafından yönetilen erken uyarı sistemi sayesinde, yer sallanmaya başlamadan önce bölgede yaşayanlara uyarı mesajı gönderilerek korunabilmeleri için süre kazandırıldı.
‘ShakeAlert’ olarak adlandırılan uyarı sisteminin resmen kullanıma sunulmasından bu yana meydana gelen en büyük depremde sınavı geçtiğini gözlemleyen yetkililer, bunu büyük bir başarı olarak tanımlıyor.
ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi (USGS) ve ShakeAlert Koordinatörü Robert de Groot, birçok kişiden sarsıntıyı hissetmeden 10 saniye öncesine kadar uyarı aldıklarına dair bildirimler aldıklarını iletti. Uzun zamandır hayal edilen ve üzerinde çalışılan bu sistemin ilk depremde başarıyla işlemesi ve depremden kimsenin yara almadan kurtulması, umut vadeden bir gelişme olarak görülüyor.
ANDROID DEPREM UYARI SİSTEMİ NEDİR? NASIL ÇALIŞIYOR?
Deprem dalgaları bölgeye ulaşmadan insanları uyarmayı hedefleyen Google’ın sistemi nasıl işliyor? Bunun için Android işletim sisteminin erişimi kullanılıyor. Yani dünyanın neresinde yaşıyor olursanız olun eğer Android işletim sistemi kullanan bir telefonunuz varsa ‘Android Deprem Uyarı Sistemi’ne entegre olabiliyorsunuz. Bu Android telefonunuzun dünyanın en büyük deprem algılama ağını oluşturmak için milyonlarca diğer Android telefona katılarak ‘mini bir sismometre’ olabileceği anlamına geliyor.
Bütün akıllı telefonlar, deprem sinyallerini de algılayabilen küçük hareket sensörlerine sahipler. Eğer bu sensörler kendilerine gönderilen bir deprem dalgası uyarısı algılarlarsa, uyarıyı Android kullanıcılarına ulaştırıyorlar. Bununla birlikte deprem algılama sunucusuna sallanmanın meydana geldiği yerin kaba konumuyla birlikte bir sinyal de gönderiliyor.
Sunucu daha sonra bir deprem olup olmadığını anlamak için birçok telefondan gelen bilgileri birleştiren bir algoritma kullanıyor. Android işletim sistemi, bu uyarıları ‘SharkeAlert’ tarafından sağlanan verilerle gönderiyor. Tüm bu işlemleri algılama süresi inanılmaz bir hızla milisaniyelerle gerçekleşiyor ve çok yüksek kapasiteye sahip Google altyapısındaki sunucularda işleniyor. Bu hızın, depreminkinden daha fazla olması dolayısıyla da uyarı mesajını alıp saniyeler öncesinde yaşanacak depremden haberdar olmak mümkün.
APPLE iOS İŞLETİM SİSTEMİ İÇİN KULLANIMI DAHA ZOR
Son model telefonların neredeyse tamamında hareket sensörü bulunmaktadır. Hareket sensörü sayesinde yakınlarınızdaki titreşimlerden haberdar olabilirsiniz. İçinde hareket sensörü olan herhangi bir telefona ‘ShakeAlert’ gibi erken uyarı sistemlerinden birini yüklediğinizde, gerekli izinleri verdiğiniz zaman uygulama sizi uyarmak için aktif hale gelmektedir.
Android işletim sistemi kullanan telefonlarda bu tarz uygulamaların kullanılabilirliği daha kolay. Apple iOS işletim sistemi kullanan iPhone telefonlarda ise arka planda çalışan uygulamalar çok daha kısıtlı olduğundan kullanımı daha zor olmaktadır.
PEKİ BU SİSTEM DÜNYADA NERELERDE KULLANILIYOR?
Google, 2020 yılından şimdiye kadar yapılmış en büyük deprem algılama sistemini kullanıma sunmaya başladı. Google’ın Android Deprem Uyarı Sistemi ilk başta yalnızca Amerika Birleşik Devletleri’nde mevcuttu, ancak kısa süre önce Yunanistan ve Yeni Zelanda da hayata geçti. Google yeni deprem uyarı sistemi bir süredir Türkiye, Filipinler, Kazakistan, Kırgız Cumhuriyeti, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’da da kullanımda bulunmaktadır.
Google, Deprem Uyarı Sistemi ile kullanıcılarının, depremden saniyeler önce uyarılarak, güvenliklerini sağlamalarını ve doğru korunma hareketi ile güvenli bir yerde kendilerini koruyabilmelerini amaçlıyor.
PEKİ DEPREMİN YERİ VE SAATİ ÖNCEDEN TESPİT EDİLİR Mİ?
Gazi Üniversitesi Deprem Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bülent Özmen, deprem biliminin geldiği noktada depremlerin daha öncesinden tahmin edilmesinin mümkün olmadığının altını özellikle çiziyor. “Deprem şurada ve şu saatte olacak” gibi bir teknolojinin Türkiye’de ve dünyada olmadığını söyleyen Doç. Dr. Özmen, “Deprem oluştuktan sonra P ile S dalgaları oluşuyor. P dalgası ilk gelen dalga. Deprem oluştuktan sonra P dalgası binayı sarsıyor fakat hasara neden olmuyor. Onun ardından gelen S dalgası binayı şiddetli bir şekilde sarsıyor ve hasara sebep oluyor.
Dr. Barbaros Çıtmacı ise yurtdışındaki alana yönelik araştırma ve çalışma yapan kaynaklar ile yaptığı çalışmalar sonucu elde ettiği erken uyarı sistemlerinin tüm dünyada çalışma prensibi üzerine bilgiyi şu şekilde anlatıyor.
Sistemler P dalgasını algılayarak erken bir uyarı sinyali gönderiyor, daha sonra asıl yıkıcı olarak gelecek olan S dalgası öncesi bizlere çok kısa da olsa gaz, elektrik ya da su sistemleri gibi ikincil hasarlara yol açabilecek olan merkezi dağıtım sistemlerinin otomatik kapanması için bir süre kazandırıyor. Bu sistemler ayrıca, sismik izolatörlerde de kullanılmaktadır. P ile S dalgası arasındaki zaman farkının depremin meydana geldiği yere uzaklığına bağlı olarak değişmektedir. Deprem bölgesine yaklaşık 60-70 km mesafede olsanız 8-10 saniye zamanınız oluyor, fakat 10-20 km mesafede olursanız bu süre 2-3 saniyeye kadar düşebiliyor.
DENİZDE MEYDANA GELEN DEPREMLERDE İŞE YARAYABİLİR
Peki erken uyarı sistemi Türkiye’de işe yarayabilir mi? Türkiye’de bine yakın karasal ve denizsel fay olduğunu söyleyen Doç. Dr. Bülent Özmen, bu fayların ne zaman kırılabileceğini bilemediklerini fakat kaç şiddetinde enerji üretebileceklerini bildiklerini belirtti.
Özmen, “Türkiye’de denizsel ortamda oluşan depremlerde P ile S dalgası arasındaki zaman farkı saniye mertebesi açısından biraz yüksek olacağı için erken uyarı sistemi oralarda işe yarayabilir” ifadelerini kullandı.
Bu durumun haricinde erken uyarı sistemlerinde vatandaşın binadan çıkmasına zaman olmadığını söyleyen Özmen, “Depremin olduğu yerden uzak bir noktadaysanız ya da birinci katta oturuyorsanız uyarı geldiğinde dışarı çıkma şansınız olur” diye konuştu.
PEKİ GOOGLE DEPREM UYARI SİSTEMİ NASIL AKTİF EDİLİR?
Öncelikle cep telefonunuzda mobil veri bağlantısı açık olmalı ya da cihazınız bir kablosuz ağa bağlı olmalıdır.
Google’ın deprem uyarıları sisteminden faydalanmak içinse Android kullanıcılarının yapmaları gereken şey çok basit.
Herhangi bir ek uygulama indirmeye gerek olmayacak şekilde aşağıdaki adımları izleyerek, Google’ın deprem uyarıları sistemini açabilir ve bu sistemden faydalanabilirsiniz. Sistemin herhangi bir ücret talep etmediğini belirtelim.
- Adım #1: Telefonunuzdan Ayarlar uygulamasını açarak Konum sekmesine gidin.
- Adım #2: ‘Konum servisleri’ altında bulunan “Deprem uyarıları” seçeneğine basın.
- Adım #3: ‘Deprem uyarıları’ yazısının yanındaki çubuğu kaydırarak özelliği aktifleştirin.
Bilim ve Teknoloji alanındaki diğer haberler için buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz…
